Müsade edilen oturmalar....
Bir temelde oturma kaçınılmazdır.Önemli olan bu oturmanın mertebesidir.Oturmalar hesaplanmazsa, yapıda göçmelere kırılmalara bile neden olabilir.Tabi tüm oturmalarıda aynı şekilde değerlendirmemek gerekir.Eğer bir yapının tüm noktaları aynı oranda oturuyorsa nispeten tehlike arzetmez.Asıl korkulması gereken, farklı oturmalardır.Bir parselde farklı oturmaların olup olmadığının tspiti için en az farklı iki nokta için oturma deneyi yapılmalıdır.Malesef bazı etüdlerde yapılan tek oturma deneyi ile arazıde farklı oturmanın olup olmadığına karar verilmelidir.Siz tek bir nokta için oturma deneyi yaparsanız, ilgili yerdeki oturmayı tespit etmeniz mümkündür.Ancak farklı oturmanın olup olmayacagı hakkında bir fikir yürütmeniz mümkün olmaz.Farklı oturma için arazinin farklı yerleri için oturma deneyleri yapılmalı ve çıkan değerler karşılaştırılmalıdır.
Yukarıdada anlattığımız üzere asıl önemli sorun farklı oturmalardaır.Oturma eşit şekilde oluyorsa , izin vereceğimiz oturma miktarlarını biraz daha buyuk tutabiliriz.Ancak farklı oturma söz konusu ise izin verecegimiz degerler biraz daha küçük olmalıdır.Farklı oturma demek üst yapıda kolonlarda ek tesirlerin oluşması anlamına geldiği için tehlke arzeder.Topyekün oturma ise üst yapıda(kolonlarda) ek tesirler oluşturmaz.
Aklımıza şu soru gelebilir.Ne kadarlık bir oturmaya müsade edebilriiz, ne kadarlık bir farklı oturmaya müsade edebilriiz ?
Bu soruya net bir cevap vermek zordur.Yapacagımız yapının fonksiyonuna göre, temel çeşidimize göre, zemin cinsimize göre bu oturma degerleri değişir.Zaten literatürdede farklı değerler geçer.Mühendis olarak düşündüğümüzde tekil bir temel için kabul edecegimiz oturma miktarı ile radye bir temel için kabul edevegimiz oturma miktarının aynı olmadığını söyleyebilriz.Yine killi bir zemin iel kumlu bir zeminde kabul edecegimiz oturma miktarının aynı olmayacagını söyleyebilriiz.Yine aynı şekilde bir kagıt fabrikası ile bir konut için izin verecegimiz oturma miktarlarının aynı olmayacagını söyleyebilriz.Konutlarda biraz daha serbest karar verebilriken , oturmaya hiç tahammülü olmayan makinaların bulunduğu bir kagıt fabrikasında sıfıra yakın oturmalar isteriz.
Dediğimiz gibi literatürde oturma ve farklı oturmalar için farklı degerler den bahsedilir.Benim uyguladığım degerler şöyledir:
Tekil temel yapıyorsak killi zeminlerde izin verebilecegimiz maksimum oturma 7.5 cm, kumlu zeminlerde ise 5 cm dir diyebilriiz.Yine tekil temel için killi zeminde 4.5 cm farklı oturmaya izin verirken, kumlu zeminde 3.2 cm farklı oturmaya izin verebilriiz.Yani tekil temelin bir ucu killi zeminde 1 cm oturmuşsa diğer uç 5.5 cm oturabilir.(5.5-1=4.5 cm)...
Radye temel olarak bakalım.Alan temellerde biraz daha sınırları buyutebilriz.Killi zeminde 12.5 cm lik bir toplam oturmaya izin verebilriiz.Zemin kumlu ise 7.5 cm lik bir oturmaya izin verebilriiz.Aynı şekilde radye temellerde kumlu zeminlerde 3.2 cm lik bir farklı oturmaya müsade edebilirken, killi zeminelrde ise 4.5 cm lik bir farklı oturmaya müsade edebilriiz.Gördüğünüz üzere kumlu zeminlerde degerler biraz daha düşük.Bunun nedeni kumlu zeminlerde kohezyonun nispeten az olamsı ve stabilitenin daha kolay bozukabilme riskidir.Kil de kohezyon yüksektir , daneler arasındaki etkileşim kuma göre daha fazladır.Stabilitenin bozulması kuma göre daha zordur.
Literatürde oturmalar ile ilgili bir sürü degerler elde edebilrisiniz.Hepside kendi içinde doğrudur.Mühendis olarak bilmemiz gereken özellikle farklı oturmaların sorun yarattığı gerçeğidir.Ürkmemiz gerekn farklı oturmalardır.
Her parseldede oturma testleri yapma , farklı oturmaları ölçmek gerekmez.Birtakım sinyaller alırsak bu ölçümlere girebilriiz.Mesela arazinin değişik yerlerde aynı metre için yaptığımız SPT degerleri 21, 25, 22 gibi degerler ise fazla pimpiriklenmemiz gerekmez.Oturmaya ihtiyaç duymayabilriz.Ancak arazide değişik yerlerde aynı metrede yaptığımız SPT deneylerinde bir kuyuda 7-8 vuruş değeri buluyorsak, diğer kuyuda 22-23 degeri buluyorsak bu durumda farklı oturmalardan şüphelenmemiz gerekir.Fraklı oturmalar problem diye her parselde oturma testi yapmamızda gerekmez, ekonomikde değildir.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisİ
ESKİŞEHİR
Bir temelde oturma kaçınılmazdır.Önemli olan bu oturmanın mertebesidir.Oturmalar hesaplanmazsa, yapıda göçmelere kırılmalara bile neden olabilir.Tabi tüm oturmalarıda aynı şekilde değerlendirmemek gerekir.Eğer bir yapının tüm noktaları aynı oranda oturuyorsa nispeten tehlike arzetmez.Asıl korkulması gereken, farklı oturmalardır.Bir parselde farklı oturmaların olup olmadığının tspiti için en az farklı iki nokta için oturma deneyi yapılmalıdır.Malesef bazı etüdlerde yapılan tek oturma deneyi ile arazıde farklı oturmanın olup olmadığına karar verilmelidir.Siz tek bir nokta için oturma deneyi yaparsanız, ilgili yerdeki oturmayı tespit etmeniz mümkündür.Ancak farklı oturmanın olup olmayacagı hakkında bir fikir yürütmeniz mümkün olmaz.Farklı oturma için arazinin farklı yerleri için oturma deneyleri yapılmalı ve çıkan değerler karşılaştırılmalıdır.
Yukarıdada anlattığımız üzere asıl önemli sorun farklı oturmalardaır.Oturma eşit şekilde oluyorsa , izin vereceğimiz oturma miktarlarını biraz daha buyuk tutabiliriz.Ancak farklı oturma söz konusu ise izin verecegimiz degerler biraz daha küçük olmalıdır.Farklı oturma demek üst yapıda kolonlarda ek tesirlerin oluşması anlamına geldiği için tehlke arzeder.Topyekün oturma ise üst yapıda(kolonlarda) ek tesirler oluşturmaz.
Aklımıza şu soru gelebilir.Ne kadarlık bir oturmaya müsade edebilriiz, ne kadarlık bir farklı oturmaya müsade edebilriiz ?
Bu soruya net bir cevap vermek zordur.Yapacagımız yapının fonksiyonuna göre, temel çeşidimize göre, zemin cinsimize göre bu oturma degerleri değişir.Zaten literatürdede farklı değerler geçer.Mühendis olarak düşündüğümüzde tekil bir temel için kabul edecegimiz oturma miktarı ile radye bir temel için kabul edevegimiz oturma miktarının aynı olmadığını söyleyebilriz.Yine killi bir zemin iel kumlu bir zeminde kabul edecegimiz oturma miktarının aynı olmayacagını söyleyebilriiz.Yine aynı şekilde bir kagıt fabrikası ile bir konut için izin verecegimiz oturma miktarlarının aynı olmayacagını söyleyebilriz.Konutlarda biraz daha serbest karar verebilriken , oturmaya hiç tahammülü olmayan makinaların bulunduğu bir kagıt fabrikasında sıfıra yakın oturmalar isteriz.
Dediğimiz gibi literatürde oturma ve farklı oturmalar için farklı degerler den bahsedilir.Benim uyguladığım degerler şöyledir:
Tekil temel yapıyorsak killi zeminlerde izin verebilecegimiz maksimum oturma 7.5 cm, kumlu zeminlerde ise 5 cm dir diyebilriiz.Yine tekil temel için killi zeminde 4.5 cm farklı oturmaya izin verirken, kumlu zeminde 3.2 cm farklı oturmaya izin verebilriiz.Yani tekil temelin bir ucu killi zeminde 1 cm oturmuşsa diğer uç 5.5 cm oturabilir.(5.5-1=4.5 cm)...
Radye temel olarak bakalım.Alan temellerde biraz daha sınırları buyutebilriz.Killi zeminde 12.5 cm lik bir toplam oturmaya izin verebilriiz.Zemin kumlu ise 7.5 cm lik bir oturmaya izin verebilriiz.Aynı şekilde radye temellerde kumlu zeminlerde 3.2 cm lik bir farklı oturmaya müsade edebilirken, killi zeminelrde ise 4.5 cm lik bir farklı oturmaya müsade edebilriiz.Gördüğünüz üzere kumlu zeminlerde degerler biraz daha düşük.Bunun nedeni kumlu zeminlerde kohezyonun nispeten az olamsı ve stabilitenin daha kolay bozukabilme riskidir.Kil de kohezyon yüksektir , daneler arasındaki etkileşim kuma göre daha fazladır.Stabilitenin bozulması kuma göre daha zordur.
Literatürde oturmalar ile ilgili bir sürü degerler elde edebilrisiniz.Hepside kendi içinde doğrudur.Mühendis olarak bilmemiz gereken özellikle farklı oturmaların sorun yarattığı gerçeğidir.Ürkmemiz gerekn farklı oturmalardır.
Her parseldede oturma testleri yapma , farklı oturmaları ölçmek gerekmez.Birtakım sinyaller alırsak bu ölçümlere girebilriiz.Mesela arazinin değişik yerlerde aynı metre için yaptığımız SPT degerleri 21, 25, 22 gibi degerler ise fazla pimpiriklenmemiz gerekmez.Oturmaya ihtiyaç duymayabilriz.Ancak arazide değişik yerlerde aynı metrede yaptığımız SPT deneylerinde bir kuyuda 7-8 vuruş değeri buluyorsak, diğer kuyuda 22-23 degeri buluyorsak bu durumda farklı oturmalardan şüphelenmemiz gerekir.Fraklı oturmalar problem diye her parselde oturma testi yapmamızda gerekmez, ekonomikde değildir.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisİ
ESKİŞEHİR
